نوشته های مشابه
اپیوم تینکچر و تجارب زیستی افراد سالمند تحت درمان با آن
این پژوهش در سال ۱۳۹۷ در مرکز درمان سوء مصرف مواد آینده انجام شده است.
چکیده
اپیوم تینکچر:هدف از این پژوهش درک تجربیات مراجعینی است که برای اولین بار اقدام به درمان با شربت تریاک کرده اند. به این منظور سوال پژوهش با عنوان «مراجعین در طی فرایند درمان چه نظری را نسبت به دارو دارند. و می توان آن را به عنوان یک داروی درمانی درنظر گرفت؟» شکل گرفت.
جامعه مورد مطالعه شامل افراد سالمندی هستند. که در سال های ۹۷-۹۶ اقدام به درمان با شربت تریاک کرده اند. و تجربیات خود را بیان و توصیف می کنند.
برای انتخاب این افراد از نمونه گیری مبتنی بر هدف استفاده شد. (۷ نفر از مراجعین آقا بالای ۶۵ سال). داده های مورد نیاز با مصاحبه انفرادی نیمه ساختارمند (از ۳۰ تا ۴۵ دقیقه) و در محدوده زمانی ۳ ماه جمع آوری شدند. یافته های تجزیه و تحلیل شده با استفاده از روش کلایزی در پنج مفهوم اساسی طبقه بندی شدند. این مفهوم عبارتند از: سخت بودن مراجعه روزانه به مرکز در اوایل درمان، آرامش و بودن در کنار اعضای خانواده، افزایش اعتماد به نفس، داشتن جنبه حمایتی دارد در برابر استرس و فشارها، تغییر در نگرش خانواده و جامعه به فرد.
واژگان کلیدی: شربت تریاک، پدیدار شناسی، افراد سالمند، تجربه درمان
«مقدمه»
هم اکنون بیش از ۲۰ داروی اپیوئیدی در درمان، در سراسر جهان، مورد استفاده قرار می گیرند. اگرچه شایع ترین ماده اپیوئیدی که در امریکا و اروپا سوء مصرف می شود هروئین است، اما در ایران تریاک در رتبه نخست شیوع قرار گرفته است. (نادری، بینازاده، صفاتیان، پیوندی، ۱۳۸۷: ۵۶۹). اپیوئیدها دست کم، از ۳۵۰۰ سال پیش به صورت تریاک به تنهایی یا محلول در الکل مصرف می شده اند. اما کشف آزمایشگاه مورفین به سال ۱۸۰۶ و به سال ۱۸۳۲ باز می گردد. در طی قرن بیستم کاربرد مورفین و کدیین به جای تریاک برای مصارف پزشکی به تدریج گسترش یافت.
اپیوم تینکچر برای چه کسانی مناسب است؟
اما مصرف غیرپزشکی تریاک (به صورت کشیدن یا خوردن) همچنان در برخی نقاط جهان و (از جمله ایران) دیده می شود. (نادری و همکاران، ۱۳۸۷: ۵۷۱). در امریکا و اروپا گرایش به درمان معتادان اپیوئیدی از دهه ۱۹۲۰ آغاز شد. در دهه ۱۹۶۰ به تدریج شیوه های درمانی مختلف دارویی (فاقد متادون) و غیردارویی (مانند انجمن معتادان گمنام) برای درمان اعتیاد به کار گرفته شد.
در دهه ۱۹۷۰ سم زدایی های کوتاه مدت، درمان نگهدارنده با متادون و سایر درمان های غیردارویی، روش های رایج درمانی بودند. تا انتهای قرن بیستم نالترکسون به عنوان دارویی آنتاگونیست و در سال ۲۰۰۱ نیز بوپرنورفین به عنوان آگونیستی نسبی به شیوه های درمان دارویی موجود افزوده شدند. (نادری و همکاران، ۱۳۸۷: ۵۷۲-۵۷۱) از طرفی در درمان نگهدارنده توجه به موارد زیر مهم است:
*هر چقدر قدر درمان مناسب شخص باشد. امکان موفقیت بالاتر می رود.
*عده ای به متادون یا بوپرنورفین پاسخ نمی دهند.
*کشور ایران به دلیل دارا بودن نیمرخ خاص اعتیاد یعنی وفور اعتیاد به تریاک نیازمند درمان های خلاقانه، بدیع و منحصر به فرد است.
*در ایران یکی از اهداف درمان نگهدارنده ممکن است توقف حرکت از تریاک به هرویین و کراک باشد.
پیشنهاد
از میان داروها یا مواد پیشنهادی جهت درمان نگهدارنده می توان از اپیوم تینکچر نام برد. تنتوراپیوم که در ۲ حالت ۱ و ۲ درصد عرضه می گردد. در واقع عصاره الکلی (۲۰ درصد) تریاک است. (کلدی، ۱۳۹۰: ۲) از آنجایی که تریاک به راحتی در آب حل نمی شود برای تولید محلول تریاک لازم است آن را در الکل حل کرد. (دادفر، سالاریان، ابرقویی، کاظمی،زفرقندی: ۱۱). شربت دارای پایه الکلی تریاک (tincture of opium) در دو وضعیت در بازار دارویی موجود است: ۱- لادنم که در واقع نوع اصلی اپیوم تینکچر است. و عموماً حاوی حدوداً ۱۰۰ میلی گرم تریاک (حاوی حدوداً ۱۰ میلی گرم مورفین) در ۱ گرم یا (یک میلی لیتر) از محلول دارای ۲۰ درصد الکل است.
۲- پاره گوریک که در واقع نوع رقیق شده (۲۵ بار رقیق تر) و حاوی کافور اپیتینک است.
این شربت برای کنترل علائم محرومیت در نوزادن مادران وابسته به مواد افیونی و در موارد خاص برای کنترل سرفه های شدید یا اسهال کاربرد دارد. این شربت در حال حاضر در ایران موجود نمی باشد. (اختیاری، ۱۳۸۸: ۱۳۶)
روش شناسی
روش تحقیق حاضر،پدیدارشناسی توصیفی است. برای انتخاب نمونه های مورد مطالعه از نمونه گیری مبتنی بر هدف استفاده شده است. در انتخاب نمونه ها، دو معیار در نظر گرفته شد. اول آن که افراد در سال های ۹۶ و ۹۷ وارد درمان با اوپیوم تینکچر شده باشند و دوم این که بتوانند و تمایل به توصیف تجربیات خود را داشته باشند. داده ها از طریق مصاحبه انفرادی نیمه ساختارمند (۷ نفر از مراجعین آقای بالا ۶۵ سال) و در محدوده زمانی ۳ ماه جمع آوری شدند. لازم به یادآوری است به دلیل تکراری بودن و هم پوشانی جملات بیان شده از سوی برخی نمونه ها به ارایه ی تجربیات پنج نمونه اکتفا شد.
مدت زمان انجام مصاحبه ها از ۳۰ تا ۴۵ دقیقه متغیر بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش هفت مرحله ای کلایزی استفاده شد. براین اساس ابتدا با مطالعه مکرر و دقیق مصاحبه ها و توصیف مراجعه کنندگان سعی بر همدلی با آنها شد. دوم واژه های مهم و جملات از متن های مصاحبه استخراج شد. بعد از آن معانی استخراج شده کدبندی شدند. پس از بازخونی مکرر کدها مفاهیم به صورت فرمول درآمده و درون خوشه ها و دسته های موضوعی قرار گرفتند و تم های اصلی بدست آمدند و در آخر با ترکیب کردن کلیه عقاید به درون یک توصیف کامل از همه جزئیات، تم های بدست آمده در پنج مفهوم کلی و محوری قرار داده شدند.
جدول ۱٫ ویژگی های درمان با اپیوم تینکچر
| نمونه ها |
نوع درمان و داروی مصرفی |
مدت زمان استفاده از دارو در درمان |
الف |
درمان نگهدارنده – اپیوم تینکچر |
یک سال |
ب |
درمان نگهدارنده – اپیوم تینکچر |
یک سال |
ج |
درمان نگهدارنده – اپیوم تینکچر |
۸ ماه |
د |
درمان نگهدارنده – اپیوم تینکچر |
۶ ماه |
ﻫ |
درمان نگهدارنده – اپیوم تینکچر |
۱۰ ماه |
یافته ها
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها با روش کلایزی متون نوشته شده مجدد بازبینی شد. در مرحله بعدی با استفاده از راهبرد جمله به جمله عبارتهای مهم و مرتبط با موضوع پژوهش مشخص شدند که نتیجه آن شناسایی ۳۱ کد کلیدی بود. سپس با ترکیب موارد مشابه و حذف موارد تکراری عبارتهای بدست آمده در قالب عبارتهای معنادار فرموله شدند. در این مرحله ۲۰ معنی فرموله شده به دست آمد که در جدول شماره ۲ نمایش داده شده است.
جدول ۲٫ تجربه مراجعه کنندگان از استفاده از داروی اپیوم تینکچر
|
جمله ها |
تجربیات بدست آمده استفاده از اپیوم تینکچر |
۱ |
باعث ایجاد فشار برای رفت و آمد روزانه ابتدای درمان |
۲ |
ترس از مصرف مجدد مواد (عدد) |
۳ |
زیر ذره بین قرار گرفتن از طرف خانواده |
۴ |
بالا رفتن روحیه مشارکت |
۵ |
افزایش مسئولیت پذیری |
۶ |
توجه به وقت و زمان |
۷ |
گرفتن انرژی منفی (این هم مثل مواد است) |
۸ |
بالا رفتن قوه خلاقیت در حل مساله |
۹ |
بهبود مهارتهای ارتباطی |
۱۰ |
پذیرش از طرف خانواده و جامعه |
۱۱ |
احساس امنیت و آرامش |
۱۲ |
تنظیم ساعات خواب |
۱۳ |
بهبود وضعیت اشتها |
۱۴ |
آگاهی از ناتوانی خود در برابر مواد |
۱۵ |
بالا رفتن توان جسمانی |
۱۶ |
بالا رفتن قدرت دقت |
۱۷ |
باعث تغییر در نگرش و علایق فرد |
۱۸ |
مشکلات مالی |
۱۹ |
احساس کلافگی و خستگی |
۲۰ |
زیر ذره بین قرار گرفتن از طرف درمانگران |
در بخش بعدی عبارتهای استخراج شده به پنج خوشه تقسیم شدند. عبارتهای استخراج شده با ماهیت موضوعی مشابه درون یک خوشه قرار گرفتند.
این خوشه ها عبارتند از: سخت بودن مراجعه روزانه به مرکز در اوایل درمان، آرامش و بودن در کنار اعضای خانواده، افزایش اعتمادبه نفس، جنبه حمایتی دارو(شربت تریاک) در برابر استرس و فشارها، تغییر در نگرش خانواده و جامعه به فرد.
هر کدام از این مفاهیم در ادامه توضیح داده خواهند شد.
سخت بودن رفت و آمد در اوایل درمان
یکی از موارد مشترک که مراجعان در تحقیق بر آن به عنوان اولین تجربه ورود به درمان
وافق نظر داشتند، سخت بودن رفت و آمد روزانه در شروع درمان بوده است. (نمودار شماره ۱)
سخت بودن مشکلات مالی
رفت و آمد همراه با احساس کلافگی و خستگی
در اوایل درمان زیر ذره بین قرار گرفتن از طرف درمانگران
نمودار ۱٫ سخت بودن رفت و آمد در اوایل درمان
آقای الف.ش ۶۵ ساله، شغل تأسیسات در توصیف تجربه ورود به درمان خود می گویند:
شروع درمان (شربت تریاک) خیلی خسته کننده بود. از رفت و آمدهای روزانه به شرکت کلافه شده بودم. اوایل درمان افکار بدنی داشتم فکر می کردم زیر ذره بین درمانگران هستم با مراجعه روزانه و از طرفی هر روز باید کرایه رفت و آمد میدادم و این باعث می شد ساعت های طولانی تری برای تأمین هزینه ها کنم. همه این ها باعث شده بود شروع درمان سختی را داشته باشم.
احساس آرامش و بودن در کنار اعضای خانواده
هم چنین بررسی ها نشان داد که مراجعان مورد مطالعه در درمان با شربت تریاک از بودن در کنار خانواده احساس آرامش می کردند و این ارامش به اندازه ای بود.
که آنان را به ادامه راه درمان امیدوارتر می کرد. (نمودار شماره ۲)
در این راستا م.پ ۶۶ ساله بازنشسته می گوید:
«بعد از ورود به درمان کم کم شرایط تغییر کرد. برای تهیه مواد مجبور نبودم در رفت و آمد باشم. در برنامه های خانواده (مثل دورهمی ها و مهمانی ها) شرکت می کردم و دیگر به بهانه های مختلف جمع را ترک نمی کردم، کم کم خانواده به من اعتماد کرد و دیگر زیر ذره بین نبودم در صورتی که در زمان مصرف همیشه زیر ذره بین بودم.
آقای الف.س نیز در این زمینه عنوان می دارد که:
«یکی از چالش هایی که در اوایل درمان با آن مواجه بودم تماس های مکرر از طرف دوستان مصرف کننده بود که سعی بر این داشتند که من را از ادامه راه منصرف کنند جالبه که بدونید حتی از دوستانی که مدت ها بود از آنها خبر نداشتم در آن دوره مجدد پیدایشان شده بود و من که شوق خانواده ام را می دیدم تصمیم گرفتم با مشورت با مشاورم خطم را عوض کنم.»
احساس امنیت و آرامش
بودن در کنار اعضای خانواده پذیرش از طرف خانواده و جامعه
زیر ذره بین قرار گرفتن از طرف خانواده
نمودار شماره ۲٫ احساس آرامش و بودن در کنار اعضای خانواده در اثر تجربه آن
اپیوم تینکچر-افزایش اعتماد به نفس
یکی دیگر از موارد مشترک که مراجعه کنندگان در تحقیق بر آن به عنوان تجربه درمان با شربت تریاک توافق نظر داشتند «افزایش اعتماد به نفس» افراد در درمان بوده است. (نمودار شماره ۳). آقای الف. ک ۶۶ ساله و بازنشسته در مصاحبه انفرادی از اولین تجربه خود از درمان چنین می گویند:
قبل از ورود به درمان همش نگران بودم که چهره ام نشان می دهد که ماده ای را مصرف می کنم و روابطم خیلی محدود بود. الان احساس می کنم روابط اجتماعی ام خیلی بهتر شده، این نظر اطرافیانم هست، اعتماد به نفسم بالا رفته، ترسی از بیرون رفتن و ارتباط برقرار کردن با کسی ندارم و به راحتی می توانم در کارهای گروهی شرکت کنم صبح ها برای ورزش صبحگاهی به پارک محله مان می روم.
آقای م.پ در این راستا می گویند:
از این که دیگران روی حرفم حساب می کنند و مسئولیت پذیری ام بالا رفته خوشحالم و این اعتماد به نفس من را بالا می برد.
آگاهی از ناتوانی خود در برابر مواد
افزایش اعتماد به نفس افزایش مسئولیت پذیری
بالا رفتن روحیه مشارکت و کارگروهی
نمودار ۳٫ افزایش اعتماد به نفس در اثر تجربه آن
اپیوم تینکچر-جنبه حمایتی دارو در برابر استرس ها و فشارها
هم چنین بررسی ها نشان داد که مراجعان مورد مطالعه از جنبه حمایتی دارو (شربت تریاک) در برابر استرس ها و فشارهای زندگی خود کاملاً احساس رضایت می کنند و این احساس رضایت یکی از انگیزه های اصلی برای ادامه درمان است.
در این راستا آقای ر.الف ۶۷ ساله شغل ازاد در این باره می گویند:
«خانواده ام همیشه روی این مسئله که من وضعیت خواب و اشتهای مناسب و کافی ندارم گله مند بودند و این برای من استرس ایجاد می کرد. با ورود به درمان کم کم این وضعیت برطرف شد. درمان مصرف ۵۳ کیلو بودن و در حال حاضر ۵۹ کیلو هستم و ساعات خواب من تنظیم شده است.
آقای الف.ش در این باره می گویند:
همیشه مجبور بودم برای بیرون رفتن از خانه مصرف کنم و این باعث می شد همیشه زمان را از دست بدهم و سر وقت به قرارهایم نرسم و این همیشه منو آزار می داده است و برای من استرس ایجاد می کرد.»
تنظیم ساعات خواب
جنبه حمایتی دارو در برابر استرس و فشارها بهبود وضعیت اشتها
توجه به وقت و زمان
نمودار ۴٫ جنبه حمایتی پیدا کردن دارو در برابر استرس و فشارها در اثر درمان
اپیوم تینکچر-تغییر در نگرش خانواده و اطرافیان به فرد
از جمله موارد مشترک دیگر که مراجعان در تحقیق که در آن اجماع نظر داشتند تغییر در نگرش خانواده و جامعه به فرد بوده است.
آقای الف. ط ۶۵ ساله بازنشسته در تجربه فرد در این باره در مصاحبه انفرادی چنین می گویند:
«چون همیشه می خواستم خودم مواد را بزارم کنار خانواده و اطرافیان نسبت به من بدبین شده بودند و در اوایل درمان از جملات منفی مثل این که این داور هم مثل خود مواد است زیاد استفاده می کردند.
آقای ر.الف ۶۷ ساله شغل آزاد در این باره می گویند:
از اطرافیانم کسی به من امید نداشت. بعد از گذشت مدتی دیدند که من که اکثراً در رختخواب بودم در جمع حاضر می شوم، کم کم به مسائل اطرافم علاقه نشان می دهم و به آنها توجه و دقت می کنم و سعی می کنم در حل مسائل و مشکلات زندگی حضوری فعال و خلاق داشته باشم. و ارتباطم با خانواده ام بهتر شد.
گرفتن انرژی منفی در اوایل درمان
تغییر در نگرش خانواده و اطرافیان بالا رفتن قوه خلاقیت در حل مساله
تغییر در نگرش و علایق فرد
بهبود مهارتهای ارتباطی
بحث و نتیجه گیری (استفاده از شربت تریاک)
شربت تریاک-مراجعه منظم
یافته های تحقیق(استفاده از شربت تریاک) حاضر نشان می دهد سخت بودن مراجعه روزانه در اوایل و شروع درمان مفهومی است که تمامی مراجعه کنندگان به آن اشاره داشته اند. این تجربه به اصلاح آنها را «آبدیده» گردیده است و همین رفت و آمدهای روزانه باعث ماندگاری آنان در مسیر درمان شده است.
شربت تریاک-بودن در کنار اعضای خانواده
افزون بر این یافته ها نشان داد افراد با مصرف مواد وقت و انرژی کمتری را صرف گذراندن وقت با خانواده می کنند و حتی ممکن است مسئولیت های خود را به شخص دیگری در خانواده بسپارند که با قطع مصرف مواد و ورود به درمان این وضعیت رفته رفته بهبود بخشیده شد. دیگر نتایج نشان داد با قطع مصرف و ورود به درمان و با توجه تغییر در وضعیت ظاهری و خلق و رفتاری مراجعان که در زمان مصرف اعتماد به نفس آنها به شدت افت پیدا کرده بود مجدداً آن را بدست آورده و بدون ترس در اجتماع ظاهر می شوند.
شربت تریاک-جنبه حمایتی
جنبه حمایتی دارو در برابر استرس و فشارها یکی دیگر از مفاهیم بدست آمده از تجربیات مراجعان بود که به نظر می رسید آن فشارها آنها را با چالش های زیادی مواجه کرده بود، مطرح کردن مسائلی مثل کاهش وزن و تکرار آن برای مراجعین فشار زیادی به همراه داشت که مراجعان با ورود به درمان و با تغییر شرایط احساس رضایتمندی از درمان را عنوان کردند. از دیگر نتایج بدست آمده تغییر در نگرش خانواده و اطرافیان به فرد بوده است که در ابتدا به علت عدم اعتماد به نفس و نداشتن اطلاعات کافی از نحوه درمان و دارو و نگرش مثبتی به این افراد وجود نداشت.
شربت تریاک-نگرش خانواده
ولی با ورودشخص به درمان و تغییر فراگیر در سبک زندگی شخصی مثل توجه و مسئولیت پذیری به اطراف نگرش خانواده و اطرافیان کم کم به نگرشی مثبت تغییر پیدا کرد. براساس یافته های استخراج شده، تمامی مراجعه کنندگان معتقد بوند که نتیجه این تجربه تغییرات مثبتی در جنبه های جسمانی، رفتاری و مهارتی آنان بوجود آمده است. بطوری که آنها این تغییرات را در خود احساس کرده بودند.
با تشکر فراوان از آقای دکتر سعید کفراشی مسئول محترم فنی مرکز درمان اعتیاد آینده که در این تحقیق به من یاری رساندند.
تهیه و تنظیم: فلورا قربانی اعتماد مشاور و درمانگر اعتیاد
توجه:برای حفظ حریم شخصی افراد از نام های مخفف استفاده شده است.
برای اطلاعات تکمیلی به این مطالب مراجعه نمایید:شربت تریاک و ترک اعتیاد
منابع:
نادری، ش.، بینازاده، م، صفاتیان، س، پیوندی، الف. (۱۳۸۷)
درسنامه جامع درمان اعتیاد، چاپ اول، تهران، ستاد مبارزه با مواد مخدر.
مکری، الف. (۱۳۹۰) یافته های اولیه طرح کشوری و راه اندازی درمان به کمک آگونیست (تنتوراپیوم – اپی تینک)
دادفر، م.، سالاریان، الف.، تضایی پور ابرقویی.، کاظمی، ﻫ.، صابری زفرقندی، م. (۱۳۹۴)
شربت تریاک، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان، انستیتو روان پزشکی تهران، مرکز تحقیقات بهداشت روان.
اختیاری، ح، (۱۳۸۸). جایگاه دارویی اپیتینک (شربت تریاک) در درمان، فصلنامه اعتیاد.
یک نظر
تعقيب: تریاک و شربت تریاک در تونل زمان | کلینیک تخصصی ترک اعتیاد آینده